De zwaluw en de mug

In de tuin hangt een zwerm muggen. Erboven, in de lucht, zie ik de zwaluwen vliegen. Elegant en parabolisch. Het zijn er een stuk of tien. Ze eten muggen, maar ik denk niet dat ze daar over nadenken. Zoals ze ook niet nadenken over hun vlucht. Of je vlees moet eten blijft een lastige vraag. Het makkelijke antwoord is: nee, dat hoeft niet meer; er zijn tegenwoordige manieren om gezond te overleven zonder dieren te doden. Ik doe het dus ook minder vaak. Maar welk dieet ik ook volg, er blijft een twijfel - of wellicht een verlangen. Een verlangen dat roept: maar kijk eens naar die zwaluw, die twijfelt toch ook niet of hij een mug eet? En die zwaluw, die heeft toch ook weer natuurlijke vijanden? Doden en gedood worden, dat is toch gewoon onderdeel van het leven?

Als je er biologisch naar kijkt, kunt je zeggen dat leven zich voedt met ander leven. Zou je op die manier ook kunnen zeggen dat bewustzijn zich voedt met ander bewustzijn? Neemt bewustzijn toe naarmate je hoger in de voedselketen komt? Heeft een zwaluw meer bewustzijn dan een mug? En is meer bewustzijn beter?

Planten leven ook. We weten niet of ze bewustzijn hebben. Het zou geen gek idee zijn om te denken van wel, maar dan op een heel laag en constant niveau, zoals een smeulende kool. Als je het bewustzijn van een kleine appelboom neemt en zou comprimeren, komt er misschien wel net zoiets uit als het totale bewustzijn van een zwaluw.

Brian Greene legt uit hoe overal in het universum deeltjes samenkomen. Op die manier ontstaat er orde: sterren, planeten, organismen. Je kunt daar ook op andere niveaus naar kijken. Mensen die samenkomen en op die manier een maatschappelijke orde creëren. Woorden en zinnen die samenkomen tot een idee. Bestaan er aandachtsdeeltjes die samenkomen tot bewustzijn? Als die er zijn, is het interessant om na te denken over hoe die deeltjes verdeeld zijn over het universum. Hoe is hun dichtheid? Als je de mens als maatstaf neemt, kun je zeggen dat wij een aardige bewustzijnsdichtheid hebben. Anderen dieren hebben wellicht ook bewustzijn, maar al minder.

Als een planteneter bestaat uit planten, en je eet een planteneter, wat maakt dan dat je vlees eet? Als we zeggen dat je vlees eet, bedoelen we dan niet eigenlijk dat je een dichtere vorm van bewustzijn eet?

— woensdag 21 juli 2021

Nog iets lezen? Rome en het veelvoud aan nu's